Wat in Oekraïne gebeurt deed zich hier tachtig jaar geleden voor. Er is één positieve kant aan: het maakt oorlog weer trending. En dat is goed. Want de twee wereldoorlogen mogen nooit worden vergeten. Daartoe wil ik bijdragen met deze reeks podcasts met het werk van Maurice De Wilde.
De uitgebreide en vaak controversiële televisiereeksen over de Tweede Wereldoorlog maakten van De Wilde (1923-1998) geen onbesproken figuur. De grote kracht zit hem erin dat de oorlog door zijn werk letterlijk een Vlaamse stem en gezicht krijgt. Volksmenners, slachtoffers, collaborateurs, verzetslui doen onverbloemd hun verhaal. Toen, in de jaren tachtig, veertig jaar na de feiten, was het min of meer voor het eerst dat op zulke schaal lang verzwegen feiten naar boven werden gespit. Niettemin de vele kritieken (er werd hem sensatiezucht en onruststokerij verweten) zijn de programma’s en ook hijzelf een aantal keren bekroond, onder meer met een eredoctoraat van de Vrije Universiteit Brussel.
Op een tiental quasi uitsluitend Franstalige alle afleveringen na gingen voor deze podcasts door mijn handen: ik ontdeed ze van de muzikale geluidsfragmenten en de anderstalige interviews (met uitzondering van enkele Duitstalige passages van de Belgische SS-er Robert Verbelen, deze zijn echter goed verstaanbaar). Wat overblijft is telkens een luisterboek dat De Wildes werk hopelijk bijkomende eer aandoet en misschien wel nieuw leven inblaast — het is hem gegund, het heeft hem per slot van rekening een flink stuk van zijn gezondheid gekost. Erger u, verbaas u, laat u ontroeren, word kwaad, wees verbolgen, lach, doe uw hoed af en denk vooral: nooit meer oorlog.
Waarom De Wilde juist nu?
Vooreerst herdenken we dit jaar 80 jaar D-Day. Daarnaast lanceerde de VUB op 17 mei 2024 de leerstoel Sporen van het verzet. Het is een gevolg van een studentenoproep om van 8 mei, de dag waarop Duitsland in 1945 capituleerde, (opnieuw) een feestdag te maken. De bedoeling is om de herinnering en het bewustzijn over het verzet, het fascisme en de bezetting in het algemeen te stimuleren onder de studenten.
Het is nochtans opletten geblazen: we leven in een afrekencultuur. En het mag nooit de bedoeling zijn mekaar acht decennia na datum opnieuw naar het leven te staan omwille van wat toen gebeurde. Getuigenissen spelen daarin een grote rol. Met name in De tijd der vergelding is het dansen op een slappe koord. Het is een voortdurende evenwichtsoefening: laat je het verleden rusten … of moet de geschiedenis zo volledig mogelijk vertelt worden? De Wilde kreeg meer dan eens het verwijt oude wonden terug open te rijten. Björn Rzoska, tot voor kort fractieleider voor Groen, spreekt er van mee. Hij ontdekte pas korte tijd geleden plots dat zijn grootouders aan de verkeerde kant stonden en schreef daarover een boek. Zijn familie kon er niet om lachen.
Op 1 Januari 2025 gaat het oorlogsarchief van Nederland open en kan iedereen simpelweg Googelen of dat in zijn of haar familie ook het geval was … Het is (min of meer bang) afwachten wat daarvan de gevolgen gaan zijn. “Als we de oorlog als moreel ijkpunt beschouwen, moeten we er alles van weten en ook de daderverhalen kennen,” klinkt het bij het Nederlands archief. “Alleen dan kunnen we begrijpen wat er is gebeurd en waarom.” Het is een verdedigbaar standpunt.
Waarom het belangrijk is de herinnering eraan levendig te houden leest u onder meer in mijn stukje Vuile zwarten. Laten we alleen met nieuwverworven kennis omzichtig omgaan.
De reeksen die aan bod komen in deze podcastreeks zijn De nieuwe orde, De collaboratie, De jeugdcollaboratie, De oostfronters, De repressie, De tijd der vergelding en De verdachten. De afleveringen verschijnen willekeurig en zijn te beluisteren op de meeste podcastplatforms (zoekterm Joostelli.be). Tip: abonneer u en u ziet automatisch wanneer een nieuwe episode worden toegevoegd.
Lees ook deze stukjes die hier eerder verschenen: Integere vrouwen, Vuile zwarten, Muffe oorlog en De Gewapende Partizanen.
Vindt u dit stukje wel wat hebben? Geef hem onderaan een hartje!
Delen op Facebook of X kan ook: klik op de knop linksonder en klaar.
Wilt u graag reageren? Dat kan beneden op deze pagina (opgelet: uw reactie is zichtbaar).
Foto: VRT.
Kommentare