top of page
  • Foto van schrijverJoost Elli

Vuile zwarten

Vanaf 2025 kan iedereen het volledige oorlogsarchief van Nederland inkijken. Het wordt dan mogelijk, op simpele Google-achtige wijze, na te gaan wie zoal aan de verkeerde kant stond tijdens wat ronduit de zwartste bladzijde uit de Europese geschiedenis is.


Dit is een wereldwijde primeur en daardoor totaal onvoorspelbaar wat met de vrijgekomen informatie gaat gebeuren. Beeld het je in, iemand googelt om geheel andere redenen jouw naam en krijgt meteen een hit met ‘collaborateur’ erachter. Omdat bijvoorbeeld jouw opa tachtig jaar eerder ‘fout’ was, een zogeheten ‘zwarte’, of, zo blijkt nu, dat het jouw grootmoeder was die de collaborerende buurman aan de galg praatte.


Toch is er alvast een positieve noot. Want dat het openbaar maken van de dossiers de belangstelling voor de oorlog weer aan kan wakkeren lijkt evident. En dat is hard nodig: ruim een vijfde van de Nederlanders geboren na 1980 trekt de holocaust in twijfel. Dat is een onthutsend cijfer. We zijn dus aan een grondige heropfrissing toe. En misdadigers een naam geven zou dan kunnen helpen: wanneer feiten een gezicht krijgen worden ze interessanter.

De tv-journalist Maurice De Wilde deed dat ongeveer de hele jaren 80 lang al voor een eerste keer, zij het op veel kleinere schaal en vanuit andere motieven: De Wilde wou het stilzwijgen rond de oorlog aan de kaak stellen, verzwegen waarheden naar boven halen. Hij bereikte met zijn reeksen, tegen alle verwachtingen in, een miljoenenpubliek. Maar hij oogstte ook veel kritiek, omdat hij oude wonden openreet. Hij pookte het nasmeulende vetevuur van collaborateurs en verzetslui en alles daartussenin flink op. Rivaliserende buurtgemeenschappen die eerder een jarenlange modus vivendi vonden lagen opnieuw met elkaar overhoop. De Wilde verdedigde zich altijd met het argument dat de geschiedenis moet verteld worden. “Wie de geschiedenis niet kent, zal geen greep krijgen op de toekomst,” zei de Duitse historicus Golo Mann. Aan de andere kant: "Soms is het een deugd de waarheid te verzwijgen."


De geschiedenis dient geschetst door historici, met gevoel voor nuance. Zoals Bruno De Wever, die stelt dat de motieven voor collaboratie even gevarieerd zijn als de menselijke natuur: persoonlijke ambitie, winstbejag, broodwinning, avonturisme, zelfs de liefde. Zonder natuurlijk de echte politiek-ideologische collaborateurs te negeren, waarvan er zonder meer misdaden tegen de menselijkheid begingen, was er tijdens de oorlog naast zwart toch vooral heel veel grijs. Tachtig procent van de vrij te komen namen in Nederland werd nooit veroordeeld. Maar hun naam is toch maar genoemd in een stinkend dossier …


De relevantie van het openstellen van het archief is betwistbaar. Omdat verzoenen simpelweg niet meer mogelijk is. De meeste van die mensen zijn dood. Het voelt alsof iemand zegt: “Hier een zak munitie, want jullie schieten te weinig op elkaar, we geven er nog een stok om mee te slaan bij.” Koren op de molen van haatzaaiers en complotdenkers. Het gevaar bestaat dat brave burgers, vanwege een verre voorouder, publiekelijk aan de schandpaal worden genageld, zonder enig verweer. Verdachten en collaborateurs worden nu al vaak op eenzelfde hoop gegooid. Een volstrekt onschuldige familiegeneratie dreigt machteloos, vanuit het niets, besmet te raken. Ga er maar vanuit dat er mensen, met welke bedoelingen dan ook, op vinkenslag zullen liggen. Het pek pruttelt al, de veren zijn geplukt. Wie weet sluiten er wel deuren voor wie blijkt af te stammen van zwarten. Om maar te zwijgen van het politieke garen dat eruit kan worden gesponnen. De nazaten van zwarten zouden zomaar eens een nieuw doelwit van de afrekencultuur kunnen zijn. Nadat natuurlijk eerst over die benaming is gevallen: het zullen vuile 'mensen van kleur' heten die heulden met de vijand.



Vindt u deze blog wel wat hebben? Geef hem onderaan een hartje!

Delen op Facebook of Twitter kan ook: klik op de knop linksonder en klaar. Wilt u graag reageren? Dat kan beneden op deze pagina (opgelet: uw reactie is zichtbaar).

2023, 20 februari, Wezemaal (Heilig Hartbeeld, Wijngaardberg) (België). Foto: Ilse Geens.


Lees hier een toegankelijk artikel over de kwestie:"Grootste oorlogsarchief van Nederland online doorzoekbaar vanaf 2025" (nationaalarchief.nl).


Alle reeksen van Maurice De Wilde staan integraal op VRT MAX (zoektermen: nieuwe orde, tijd der vergelding, collaboratie, jeugdcollaboratie, repressie, oostfronters) (exclusief voor België). Vanuit het buitenland kan het werk van De Wilde zo goed als volledig worden bekeken op YouTube.


"Soms is het een deugd de waarheid te verzwijgen" is een citaat van de Italiaanse librettist Pietro Metastasio (Wikipedia).



Uitgelezen? TELKENS ALS JE NAAR ONS KOMT, mijn single, blijft voor u beschikbaar op Spotify, op YouTube of te koop in de iTunes Store (99 cent).





Gerelateerde posts

Alles weergeven
bottom of page