Het gaat me in al die corona-ellende iets te vaak over veerkracht. Herhaal je te veel, dan slaat positieve herkenning om in frustratie. Dat weet elke reclamejongen. Bovendien: het is eerder meer buigzaamheid die we nodig hebben. Noteer mijn profetische woorden.
Ik hoor veerkracht altijd als overeind krabbelen, iets met een tegenslag. Buigzaam zijn daarentegen klinkt mij als onwrikbaar, niet te vermurwen: het voorkomt de tik tegen de grond.
Als je maar weet waarvoor je staat wordt buigzaam zijn plots veel makkelijker. Wat buigt komt zo weer recht. Maar weten voor wat je staat lijkt voor nogal wat mensen een lastige vraag.
In het antwoord daarop horen je kernwaarden te zitten. For the record, de mijne zijn: eerlijkheid en integriteit (die neem ik samen), empathie, intellectuele nieuwsgierigheid, onzelfzuchtigheid en zingeving. Ik beweer niet dat ik ze altijd bén, laat staan wàs. Maar ze geven me richting. Op kop mijn integriteit duwt me telkens de kant op die ik eigenlijk wil. Een fijn synoniem voor integriteit is onkreukbaarheid. Het maakt me soms lastig in de omgang.
Op de hoek van de Diestsestraat en de Vital Decosterstraat in Leuven staat een onopvallend herenhuis. Achter die gevel speelden zich aan het eind van de Tweede Wereldoorlog de meest gruwelijke taferelen af. Slechts een nietig gevelbord herinnert daaraan: ‘Dit huis werd door de gestapo opgevorderd in 1943-1944. Leden van het verzet werden er gemarteld en daarna weggevoerd.’ Niemand die het opmerkt.
Streekgenoten stonden er elkaar naar het leven. Beruchte collaborateurs, het duo Janssens-Faignaert en de gebroeders Van Avondt, geselden en folterden er volop. Vaak waren dat meedogenloos opgepakte vrouwen die ervan werden verdacht verzetslui - hun man, broer of vader - de hand boven het hoofd te houden. Ze gaven geen kik. Omdat ze zichzelf hadden gezworen te zwijgen. Ze waren ongemeen integer. Superwomen.
Integriteit maakt ongelooflijk buigzaam. En wat buigt barst niet. Een goede vriend tatoeëerde het op zijn arm: flector non frangor.
Sommige wetenschappers zien een verschil in hoe mannen en vrouwen met integriteit omgaan. Integere mannen zijn moedig: moeilijke beslissingen nemen vraagt van hen dapperheid. En lang niet elke man heeft die. Integere vrouwen laten zich eerder leiden door hun principes: je zou het hun kernwaarden kunnen noemen. Een fenomenaal wapen.
Dat een principe een veel krachtiger instrument is dan moed illustreert de horror van de Vital Decosterstraat: meer dan vijfhonderd slachtoffers (met onder meer fusilleringen en wegvoeringen naar concentratiekampen) van de SS-vergeldingsacties tegen verzetslui in het Leuvense zijn terug te brengen tot de bekentenissen van twee (2!) mannen: de Lindense partizanen-bataljonscommandant Sus Vleugels en de salonverzetstrijder Maurice ‘Mikki’ Andries. De platbroeken gingen bij de ondervragingen van de Sicherheitsdienst Leuven vrijwel onmiddellijk door de knieën. Niemand zag ooit bij hen letsels van geweldplegingen.
In De tijd der vergelding, een reportagereeks van Maurice De Wilde uit de jaren tachtig, krijgen die vrouwen een gezicht. Hun getuigenissen over de gebeurtenissen in dat huis gaan door merg en been. Als gezellig breiende oma’s, genietend van hun oude dag, praten ze haast onbewogen over de meest denkbare gruwel. In hun kleedjes-van-de-markt zien ze er angstvallig normaal en vooral ongetekend uit. Vergeet de uitdrukking een man uit één stuk.
Raymonde Kuyls, de echtgenote van een partizanencommandant, vertelt over hoe ze er door Janssens en Faignaert naar werd ontvoerd en met slagen tot bekentenissen werd gedwongen. Daarna werd ze weggevoerd, samen met haar totaal onwetende schoonouders, naar een interneringskamp, dat ze als bij wonder overleefde. Haar schoonmoeder liet er het leven.
Gabrielle Aerts gaf onderdak aan partizanen en werd in haar café hardhandig aangepakt. “Faignaert sloeg alsmaar met zijn vuist op mijn hoofd,” getuigt ze. “Maar ik heb nooit iemand verraden. Ik zei tegen mezelf: hoe harder ze kloppen, hoe minder ik zal spreken. Toen niks mij kon doen bekennen legde een van hen mijn handen op de grond en verpletterde hij mijn vingers met de hak van zijn laars. Ik bekende nog altijd niet.
Daarna legden ze mij op een tabouret, met mijn billen bloot. Ze bewerkten mij met hun matrakken tot ik bewusteloos neerviel. Later werd ik nogmaals zeer hardhandig met mijn hoofd tegen de muur geslagen, het bloed spoot eruit. Sedertdien ruik ik niks meer. Ik heb nooit wat bekend.”
Ook de toen achttienjarige Maria Engelborghs werd in Leuven ondervraagd: “Je werd afgeslagen tot je sprak,” vertelt ze. “Ik werd ook gemarteld: in een bureau, waar Faignaert en de Van Avonden waren. Daar moest ik mijn broek aftrekken, werd ik geboeid en met karwatsen op mijn billen geslagen.” De vrouwen werden er ook met een koeienstaart eindeloos tussen de benen mishandeld.
“René Van Avondt nam mij apart: ‘Als ik mijn goesting mag doen moogt ge direct naar huis,’ zei hij. 'Dan zijt ge voor mij vrij en onschuldig’.
‘Meneer,’ antwoordde ik, ‘al wat ge wilt, maar dat bestaat niet. Dan moogt ge me verder folteren, maar dat be-staat-niet.’ Hij gooide mij op bed en ik heb me verweerd. Ik bleef zeggen: ‘Meneer, ik-wil-zo-iets-niet.’ Daar ben ik nog altijd gelukkig om, dat ik me daartegen heb kunnen verzetten. Ik heb altijd gezegd: ‘Nee, nee, en nog eens nee. Folter maar verder dan …’ Hij zei dat ik het me nog zou beklagen.”
Gabrielle Aerts voelde geen behoefte om na de oorlog naar de terechtstelling van Faignaert te gaan. “Ik had er compassie mee,” zegt ze. “Hij toonde berouw. Daarom ben ik niet gegaan. Ik heb het hem vergeven. Ik vergeef, maar ik vergeet niet.” Onkreukbaar.
Vind je deze blog goed? Geef hem onderaan een hartje!
Deze blog delen op Facebook of Twitter? Klik op de knop linksonder en klaar. Een commentaar op de sociale media toevoegen is ook altijd fijn.
2021, 4 november, Leuven (hoek Dietsestraat - Vital Decosterstraat, notariskantoor notarissen Lauranne Rooman & An Berghmans) (België). Foto: Bart Cloots.
De reeks De Tijd der Vergelding (net als bijna al de andere reportages van Maurice De Wilde) staat op VRT NU. De aflevering Zonder genade, waar in deze blog naar wordt verwezen kijk je hier (exclusief voor België).
Vanuit het buitenland kan het werk van De Wilde zo goed als integraal worden bekeken op YouTube. De aflevering Zonder genade vind je hier.
De getuigenissen van de dames starten op ongeveer 50'.
Meer over integriteit (en onder meer over het verschil tussen mannen en vrouwen daarin) in het boek Verplichte literatuur voor commissarissen en bestuurders - Professionaliteit in governance (Hans Strikwerda, Jaap ten Wolde, Management Impact, 2017) op businezz.nl.
Benieuwd geworden naar hoe ikzelf mijn kernwaarden zie? Lees hier het artikel daarover op deze site.
