De waarachtige ontmoeting

Nu en dan overweeg ik een bestaan zonder smartphone. Compromisloos is dat niet: proefpersonen leren dat het leven kalmer wordt, en trager, maar meteen ook een pak omslachtiger. Mensen vinden je bovendien maar raar. En, uiterst belangrijk: geen enkele vraag krijgt een ogenblikkelijk antwoord — dé sfeerbreker van elk goed gesprek.

Over of dat antwoord juist is denken we verder niet al te veel na. Vroeger had ieder zichzelf respecterend gezin een dertigdelige encyclopedie, elk wel met een eigen culturele toon, maar zonder politieke kleur. De keuze hing vooral af van prijs en prestige (de De Standaard-lezer had Winkler-Prins), en in feite van wat de deurverkoper aan kwam bieden. Wikipedia nam die rol over. Met een hoge graad van neutraliteit, al die is allerminst gegarandeerd. Zodra het gevoelige kwesties betreft — klimaatdebatten, gender — kan het beeld tijdelijk kantelen. De toon van een artikel verandert soms drie keer per dag. Dat op zich is dan weer een hardnekkig feit.

Alles begint natuurlijk met waarnaar je op zoek bent. Mensen houden van slecht nieuws. Echt verrijkend is dat niet. Het Britse Positive News maakt een site die uitsluitend brengt wat wèl goed gaat, alleen leest geen kat ze. We zoeken vaak naar wat we graag horen. Het Amerikaans PBS NewsHour gaat er prat op objectieve verslaggeving te brengen, maar ze hebben nauwelijks kijkers. Dat gaat zelfs tot bij de therapeut. De (ook niet geheel onbevooroordeelde) Amerikaanse commentator Dennis Prager noemt de moderne psychotherapie zelfs ronduit narcistisch, omdat ze cliënten vooral bevestigt in wat ze voelen — mensen zouden er vooral komen om te horen wat ze toch al dachten.

Schokkende en bekrachtigende informatie is money en moet continu worden ververst. Redacties en contentmakers bedienen zich daarom gretig van de correlatie: twee dingen veranderen tegelijk, zodat het lijkt alsof ze iets met elkaar te maken hebben. Oorzakelijkheid vaststellen kost tijd, geld en is lastig uit te leggen. Een simpel statistisch verband levert snelle, aantrekkelijke conclusies op. En met name op het gebied van gezondheid, gedrag en psychologie, is het kinderspel associaties om te zetten naar hapklare adviezen.

Met correlaties kunnen de meest gekke verbanden worden gelegd. Een klassiek voorbeeld: de consumptie van mozzarella in de VS bewoog jarenlang bijna één op één mee met het aantal ingenieurs dat stikte in hun beddengoed. Zodra de kaasconsumptie daalde, zakte ook het aantal bedoverlijdens. Hoe minder margarine Amerikanen aten, hoe minder echtscheidingen er in Maine worden uitgesproken. En dan deze: hoe meer biologisch kip werd verkocht, hoe meer verhangingen er plaatsvonden — dat is wel eentje om over na te denken.

Dat patroon zie je ook bij boeken. Dat er godzijdank nog ambachtelijk wordt gelezen, blijkt uit de goedgevulde zelfhulphoek van de Fnac (altijd leuk om daar eens mensen te gaan kijken). Maar ook bij boeken is het oppassen geblazen: hier loert echo-chambering net zo goed om de hoek. Neem de Amerikaanse psychiater Jean Twenge schetste in 2017 al een bijzonder somber beeld over hoe de iPhone jongeren vereenzaamt  en zelfs de zelfdodingscijfers doet stijgen. Collega’s maakten er snel brandhout van: Twenge negeerde positieve data en verwarde correlaties met oorzaken. De ene overtuiging spreekt de andere tegen — zelfs over zeer ernstige kwesties.

Het einde is zoek en de realiteit schijnt altijd te kunnen worden weerlegd. “Ieder zijn waarheid” is geen loze kreet. Het enige juiste antwoord ligt in het goede gesprek. De gedachtewisseling. De meningen beluisteren van mensen die je genegen zijn, ook al komen die niet altijd overeen. Hoe verschillender hoe liever. Redeneren, weerleggen, discussiëren. En er is geen betere plek om dat te doen dan aan de toog — waar ieder geschil bij een glas bier wordt beslecht. Stop de tijd, pak ’n Stella. Een avond op café met een vriend eindigt altijd hetzelfde. “We hebben de wereld weer wat verbeterd. Kom, we gaan een friet eten.” Dat is tamelijk gecorreleerd.

Vindt u deze blog wel wat hebben? Geef hem onderaan een hartje!

Delen op Facebook of X kan ook: klik op de knop linksonder en klaar.

Wilt u graag reageren? Dat kan beneden op deze pagina (opgelet: uw reactie is zichtbaar).

2025, 14 november, Leuven (Café Sport Leuven) (België). Model: Ben De Coster (IG: @de_rammenas/FB: @derammenas)

Als u dan toch zo geeft om de meninkjes van anderen, probeer dan eens de website We’re all ears. En mocht u uw buik nog niet vol hebben van podcasts, probeer dan deze (van dezelfde makers, met Evy Gruyaert).