Na de commotie vorig jaar over het VTM-programma Ik wil een kind ontstaat nu deining in Nederland: daar gaan zowel RTL4 als VPRO een reeks maken over spijtmoeders. Dat klinkt zo: “Wat als je van je kind houdt, maar niet van je rol als moeder?”
Ik zat niet meteen op een roze wolk toen mijn eerste dochter het licht zag. Mijn vaderschap nam dan ook een valse start, maanden voordien. Ik lag blootsvoets in trainingspak met tien new age-achtige paren op een mat, in de zwangerschapsgymnastiek. “Iemand vragen?” fluisterde de begeleidster na een uur potelen en neuzelen. “Kan ik de klok nog terugdraaien?” vroeg ik. Reeds voor ik het werd was ik een spijtouder.
Ruim een kwarteeuw geleden, op mijn zeventwintigste, lag daar opeens dat kind. Uit het niets. Geen resultaat van een beschonken nacht, eerder vanuit een zekere overrompeling. Nauwelijks droog achter de oren was ik aan het werk, getrouwd en verbouwde in het voorbijgaan een huis. Daar stopte ik in één moeite door een baby in. Van dan af was ik alleen nog ouder. Voor altijd. Ongewild werd ik zo ingedeeld in een categorie waar ik verder niks mee had.
Die vaderpet zat me niet lekker. Ik herkende me nog nooit in het soort papa’s dat wordt opgevoerd, zoals in de reclame: nu weer is hij vooral de sul in huis (laat ons zeggen dat dat voor het eerst in de buurt komt). Op school dachten ze dat alle papa’s van voetbal en auto’s houden.
Los daarvan is kinderen hebben een zegen. Niettemin mijn spijt zou ik het nooit anders hebben gewild. Dàt ik vader zou worden was bovendien evident. Het was geen voortplantingsdrift, God behoedde de wereld gelukkig van al te veel Joost Elli-klonen, het werd gewoon een beetje verwacht. Kindertwijfel kende ik niet. Die kwam pas toen het te laat was. En daarmee ook de spijt en vervolgens de schaamte daarvoor. Hoezo, spijt van het allermooiste dat er is?
Praten over moeilijk te verdragen ouderschap is lastig en spijt en ambivalentie worden vaak verward. Het wordt vaak onder de mat geveegd, met dooddoeners als “prijs je gelukkig, er zijn mensen die tevergeefs kinderen wensen.” Of: “Wees blij dat je kind gezond is.” Elke ouder heeft zo zijn dagen, natuurlijk, alleen gaat het bij spijtouders om een fundamenteel gevoel van een onomkeerbare foute keuze te hebben gemaakt. Gelukkig is het tegenwoordig al een stuk eenvoudiger een kinderwens te betwijfelen. Zoals voor alles bestaan er ook daar fora voor. Al is dat ook vooral weer gericht op uitsluitend moeders (de site heet niet toevallig Twijfelmoeder) en situeert zich dat in de veilige anonimiteit van het internet.
Ik heb twee fantastische kinderen, jonge vrouwen intussen. Ik heb ontzettend veel van ze geleerd en niemand anders toonde mij hoe om te gaan met de lichtheid van het bestaan: door onbevangen spel. Stilaan, nog niet morgen, naakt ook bij hen de kindervraag. En zelfs in deze tijd, waarin iedereen wordt aangespoord zijn eigen weg te gaan, is de enige evidente keuze het moederschap. En zal het alsnog moed vragen daar tegenin te gaan. En dat is een goede gelegenheid om het met hen nu en dan te hebben over mijn spijt. Natuurlijk is het geen goed idee je kind te verwijten dat het bestaat. Maar het is niettemin een kans om onomwonden te praten over hoe het is om ouder te zijn. Misschien kan het bespreekbaar maken van kindertwijfel een boel miserie voorkomen. Serge Simonart, toch bijna de Schepper zelve, schrijft in zijn boek Het leven en hoe het te leiden: “Een meerderheid verwekt een kind in een romantische, benevelde of overmoedige bui. Vandaar al die kinderen met afwijkingen, vandaar die afwezige vaders, vandaar al die alleenstaande moeders.” Er zit helaas een kern van waarheid in. Er kan niet goed genoeg over nagedacht worden.
“Interessante materie, die spijtmoeders,” zei mijn dochter tijdens ons gesprek. “Bestaat er ook zoiets als spijtkinderen?” Pfff. “Stop dat ding terug in waar het vandaan kwam! (Pompompom)” zingen ze in Monsters, Inc.
Vindt u deze blog wel wat hebben? Geef hem onderaan een hartje!
Delen op Facebook of Twitter kan ook: klik op de knop linksonder en klaar. Wilt u graag reageren? Dat kan beneden op deze pagina (opgelet: uw reactie is zichtbaar).
2023, 27 januari, Leuven (Helan Kinderopvang, Lieverleuk, Leuven) (België). Foto: Bart Cloots. Modellen: Jules en Floris Cloots.
In 2017 schreef de Israëlische socioloog Orna Donath (Wikipedia) met Regretting Motherhood een boek over dit thema (vertaald als Spijt van het moederschap). Overal waar het onderwerp ter sprake komt krijgt ze gegarandeerd sterke reacties, van woede en veroordeling, maar ook van herkenning en opluchting.
Genoeg ernst? Herbekijk hier het fragment van Monsters, Inc. "Stop dat ding terug in waar het vandaan kwam, of anders", starring Mike Wazowski en Sulley.
Uitgelezen? TELKENS ALS JE NAAR ONS KOMT, mijn single, luistert u op Spotify, kijk je op YouTube of koop je in de iTunes Store (99 cent).