De verhamburgering van de stad

De verhamburgering heeft de steden in haar greep. Voor ongeveer ieder leeg winkelpand komt er een junkfoodadres in de plaats. Het wordt mij steeds lastiger om eens géén snelle hap mee te pikken. Gelukkig geven duistere kappers en nachtwinkels wat tegengewicht.

Schepenen van handel en toerisme aaien elkaar over de bol: ze hebben het over ‘belevingsstraten’, die teren op gezelligheid, restaurants en conceptwinkels met workshops en ateliers. Toevallig wel de zaken die het meest onder crisissen lijden. Samen met de modesector is de horeca allerminst een betrouwbare peiler om de economie op te bouwen. Ze dwepen met een silent killer. Want straks draagt de horeca de gehele stadsomzet.

De eenheidsworst van de Hollandse ketens van weleer wordt nu gemaakt door eettentjes. Ik ben dol op restaurantjes, ze hebben aan mij een vette klant. Echter alleen van dat leidt tot spooksteden. Als mensen gaan shoppen doen ze dat in verschillende winkels. Wie gaat eten houdt het bij één zaak. En de meeste mensen eten hooguit één keer per dag uit en zelden twee, in één restaurant en geen twee.

Scholen zetten in op gezonde voeding maar stellen geen paal en perk aan de wildgroei van junkfood-adressen. Debatten blijven dode letter. De cijfers liegen er niet om. In een straal van één kilometer rond Vlaamse basisscholen bevinden zich gemiddeld 6,3 fastfoodrestaurants en 3,8 gemakswinkels. Voor secundaire scholen zijn dit er 12,7 en 7,6. Sciensano, het Belgische instituut voor volksgezondheid, mengde zich in de discussie. In een grootschalige studie (2008-2020) bracht ze de evolutie van de voedselomgeving rond Vlaamse scholen in kaart. Het aantal fastfoodrestaurants en gemakswinkels binnen een straal van 1.000 meter rond scholen steeg fors, terwijl het aantal traditionele voedingswinkels, zoals groente- en fruitwinkels en bakkers afnam. De resultaten toonden een duidelijk verband tussen de nabijheid van ongezonde voedselopties en de gewichtsstatus van kinderen tot 12 jaar. Voor elke extra fastfood- of afhaalzaak binnen 500 meter van een school steeg de gemiddelde BMI van kinderen tussen 6 en 12 jaar met 0,057 tot 0,059 kg/m². Een hogere concentratie van ongezond voedingsaanbod rond scholen beïnvloedt de gewichtsstatus van jongeren negatief. De verhamburgering zet zich intussen gestaag verder.

Hoewel ik die rommel best kan smaken stel zelfs ik mij vragen bij de haast perverse groottes van de porties. ‘Een maatje meer’ (ik heb het over de burgers) dient als lokmiddel. Ik zette er de meetlat naast: bij Burger King haalt de Double Whopper Cheese® met gemak de 12 cm hoogte. Niet toevallig het paradepaartje, bij lancering gepromoot als ‘de burger van een nieuwe dimensie’. De Double Big Mac® van McDonald's bevat vier (!) rundvleesburgers en de Big Arch® bevat twee quarter-pound beef patties, wat neerkomt op een burger van ongeveer 400 gram — voorlopig niet verkrijgbaar in België, al is dat gewoon een kwestie van tijd. Fastfoodmakers bakken er zoete broodjes van. Ze creëren een gevoel van luxe en exclusiviteit. Size doesn’t matter, maar doe mij toch maar die grote, weet je wel. En het klinkt haast als een positieve keuze: gezond, om dat het gegrild is, van 100% puur rundvlees, en met lokaal Belgische sauzen van Devos Lemmens, en zonder kunstmatige kleur- of smaakstoffen (niet gelogen: aan suiker en zout is niets artificieels). Maar behalve een binge-eater nu en dan is hiervan toch niemand vragende partij?

In het buitenland trokken ze de rem al op. Londen stelde zones in waar afhaalrestaurants verboden zijn rond scholen en parken. Zuid-Korea heeft sinds 2009 Green Food Zones waarbinnen een verbod geldt op de verkoop van junkfood aan kinderen binnen een straal van 200 meter van scholen. Ik was in Zuid-Korea: zelfs dat heeft nog niet het beoogde effect. De nieuwe dikkerdjes lopen daar.

Toch moet de overheid zich misschien ook hier eens gaan bemoeien. Er kan vast nog een betuttelingetje bij. Een ophokplicht bijvoorbeeld voor wie zich een keer teveel met zijn Quick-R-code aanmeldt. Tot nader order schuiven ze de hete jacket potato door naar de eigen verantwoordelijkheid van de mensburger, die haast weerloze prooi. Zelfzorgplicht heet dat steeds vaker. Je zou toch moeten willen dat er gezonde mensen in je belevingsstraten lopen. Ik zie het al: ik ben gedoemd tot food-sharen in overprijsde hipsterketens. Authentiek duur en onverzadigd lekker.

Vindt u deze blog wel wat hebben? Geef hem onderaan een hartje!

Delen op Facebook of X kan ook: klik op de knop linksonder en klaar.

Wilt u graag reageren? Dat kan beneden op deze pagina (opgelet: uw reactie is zichtbaar).

2025, 3 mei, Leuven (Belchicken) (België). Foto: Bart Cloots.