Kortgeleden trok ik met een vriendin naar de Eifel. Een mobilhometrip die mij ogenblikkelijk naar spartaans leven bracht met alleen maar zij, een alomtegenwoordige hond, iets te gezond eten en de natuur. Liefde en genot in puurste vorm, weg van het internet. Niks ‘het delen waard’, geen behoefte anderen dat fantastische leven dat ik leidde te laten zien: als het geluk compleet is bestaat die drang niet. Dan kom je in een staat terecht die neigt naar verlichting. Zonder er iets voor te moeten doen. Met mijn oudste beste vriend is het net zo. Hij is een beetje … raar, van jongs af sociaal gehandicapt en om de haverklap flink depressief. Weinig mensen mogen hem. Daar maalt hij niet om. Want hij is een loner: het wordt hem pas te veel als hij met anderen te maken krijgt. Mij kan hij al achtenveertig jaar lang nèt hebben. Ik ben bij hem op mijn gemak, hoef geen masker op. Er valt geen eer uit te halen: niets aan die vriendschap dat mijn imago opkrikt.
Het zijn mijn mooiste momenten: in volstrekte ontspannenheid met iemand kunnen samenzijn. Ik ben blij dat ik zo een aantal mensen heb. Geen agenda’s, geen pocherijen, gewoon in elkaars gezelschap toeven. Het is goud waard. “In feite,” zei mijn vriend, “is het met mij slecht beginnen gaan vanaf het moment dat ik iemand wilde zijn.” Lees: dat hij zijn geluk ging laten afhangen van de erkenning van derden. Hij doorliep met succes opleidingen tot ambulancier, pompier en wegpolitieagent. Dat lag hem best, alleen kreeg hij de gelegenheid door te groeien tot een hooggeplaatste officier bij de toenmalige Rijkswacht. Daar horen strepen bij. Wat een eer! Intussen kwijnt hij in die hoedanigheid al dertig jaar weg achter een bureau in Brussel. Hij zou zijn strepen kunnen inleveren, maar dat doet hij niet. Iets met militaire eer. Het interesseert verder niemand. Maar als hij in de spiegel kijkt ziet hij nog steeds een officier. “Wat zouden de mensen wel zeggen.”
“De mooiste periode in mijn leven,” mijmerde hij, “was die waarin ik met Playmobil speelde, met mijn Star Wars Lego en Action Man. Ik, op mezelf, en niet bezig met wat anderen aan het doen waren.” Hij verlangt min of meer permanent weer naar zijn kindertijd. Het terugdraaien van de klok als ultieme oplossing voor zijn lijden. En nu ‘de man’ min of meer overbodig is geworden ligt zijn weg naar vrijelijk spel weer helemaal open. Die illustere vriend van mij heeft het al jaren bij het rechte eind: zijn volharding blijkt gerechtvaardigd.
De vraag of de ‘de man’ als dusdanig nog reden van bestaan heeft is relevant. Het viel de Duitse psycholoog Alexander Mitscherlich in de vijftiger jaren al op dat het paard stilaan uit het straatbeeld verdween: de paardenkracht was volledig vervangen door machinerie. Datzelfde lot, besloot Mitscherlich, dreigde de man te overkomen. Noem het wat mij betreft ‘geluk’. Hij kreeg gelijk: waar mannen voorheen ‘nodig’ waren vanwege hun spieren zijn ze vandaag tamelijk nutteloos. Het zou dus kunnen dat het op een dag gedaan is met de man. Nog een handvol knarren houdt zich vast aan hooggeplaatste posities maar alvast die soort is met uitsterven bedreigd. In feite is het een kwestie van tijd vooraleer de feminisering carte blanche krijgt. In de geitenzuivelindustrie is het al zover: daar worden de babybokjes meteen ‘gedeporteerd’ naar het slachthuis: ze leveren geen melk niemand eet ze op. Beeld je in dat het binnenkort, op een handvol na, ook mensenjongetjes overkomt.
Gelukkig is er nog de ethiek. Maar wat een opluchting zou het zijn, mocht iemand op een dag gewoon komen zeggen: je bent volstrekt betekenisloos. Tegen alle mannen: het doet er niet toe, je kan met jagen, bedriegen en dat aandacht trekken ophouden. Het einde van de patserigheid en de machocultuur. “Hou je gewoon ergens in stilte wat bezig.” Lawaaimakers trekken zich in het Walhalla terug, een garagebox of zo, en spelen er onbevangen met hun modeltreinen en racebanen. Op straat was het vanaf dan stil en paradijslijk, 'wees een bink, rook en drink' niet langer het devies.
Dat plezier zag ik ook afgelopen weekend, bij mijn petekind. De totale inbeslagname van zijn wezen, toen hij op de draaimolen zat, of bij het eendjes vissen. Daar koos hij met veel toewijding zijn ‘prijs’, een doosje met twee robots, met vlammenwerpers, Chinese brol. Van dan af aan wou hij alleen nog maar naar huis. Gaan spelen, alleen. Ik vroeg hem wat die mannetjes precies waren en kreeg een heel verhaal. In het hier en nu. Daarna was ik hem kwijt. Ik kreeg wel nog snel een knuffel. Dat hij voor altijd jong moge blijven.
Vindt u deze blog wel wat hebben? Geef hem onderaan een hartje!
Delen op Facebook of Twitter kan ook: klik op de knop linksonder en klaar. Wilt u graag reageren? Dat kan beneden op deze pagina (opgelet: uw reactie is zichtbaar).
2023, 6 maart, Leuven (Martelarenplein, Carnavalskermis) (België). Foto: Myrte van der Pol. Model: Floris Cloots.
De Nederlandse emeritus hoogleraar psychiatrie en psychotherapie Frank Koerselman schreef in de lijn van dit thema in 2020 het tamelijk ontnuchterende boekje Ontvadering (helaas uit druk, wel nog als e-book of Kindle-editie verkrijgbaar).
Meer over Alexander Mitscherlich (korte inleiding).
En omdat ik het niet kan laten: luister hier naar de buitengewoon mooie Bob Dylan-cover van Forever Young uit de Soundtrack van Sons Of Anarchy (met zang van Audra Mae & The Forest Rangers).
Uitgelezen? TELKENS ALS JE NAAR ONS KOMT, mijn single, blijft voor u beschikbaar op Spotify, op YouTube of te koop in de iTunes Store (99 cent).