Kessel-Lo, 6 mei 2022
Dag Joost
Voor een kooigevecht met blote vuisten ben ik ondertussen te oud, maar voor een rondje kunstkritiek mag je mij altijd contacteren, ik ga geen enkel onderwerp uit de weg, alles voor de kunsten! (Ik permitteer me één uitzondering, met het genre musical moet je bij mij niet afkomen, Aalst Carnaval is al erg genoeg, er moet niet ook nog eens bij gezongen worden.)
Ik ken je als een man met een open geest. Iemand die niet snel een oordeel zal vellen over zijn medemens zonder relevante vragen te stellen, of op zijn minst begrip zal tonen voor afwijkend gedrag. Als doorgewinterd professional in de geestelijke gezondheidszorg weet jij als geen ander hoe fragiel de menselijke geest is. – Groot was dan ook mij verbazing toen ik jouw #FabreToo las. Wat je heeft bezield weet ik niet, maar ik vermoed dat je loodzware werkschema er voor iets tussen zit. Niemand kan om den brode zeven nachten door ondergrondse gangen dwalen terwijl defecte neonlampen als stroboscopen de ene epilepsieaanval na de andere uitlokken, en dan ook nog eens in een instelling die het Arkham Asylum for the Criminally Insane in Gotham op een vakantiedorp van de CM doet lijken – én niet af en toe het noorden kwijt zijn. Ik toon dus begrip Joost, al is het niet van harte.
Tijdens een boekverbranding heeft iedereen het aangenaam warm, maar zodra de boeken op zijn begint men er meestal toeschouwers op te gooien. Van mij mag je gerust de kunstenaar (of de m/v achter de kunstenaar) afvallen, maar van geopenbaarde kunst blijf je dus maar beter af. Ik vrees voor leegstand in de musea, beperkte playlists op de radio en halflege boekenrekken in bibliotheken als we het bestaansrecht van een kunstwerk gaan afmeten aan de moraliteit en/of strapatsen van de kunstenaar of aan onze interpretatie van het kunstwerk. Het zou toch jammer zijn dat een beeld als ‘Santa Claus’ aka. ‘Kabouter Buttplug’ (van Paul McCarthy) uit het Rotterdamse straatbeeld verdwijnt omdat de goegemeente er aanstoot aan neemt.
Wat de theatervoorstellingen van Fabre betreft, kan ik kort zijn: veel over gehoord, nooit gezien. Ik ben niet snel gechoqueerd, de door jou beschreven scène lijkt me eerder komisch, hier geldt voor mij het adagium ieder zijn meug. Als het publiek ervan smult en de acteurs zowel op als achter de bühne er zich goed bij voelen, is het voor mij allemaal prima. Als echter blijkt dat hij naast kunstenaar ook een crimineel is, dan mag de man dáárvoor de rekening gepresenteerd krijgen. Wie zijn gat verbrandt moet op de blaren zitten. (zou een interessant gouden sculptuur kunnen worden op een of andere zeedijk). Om dan maar meteen al zijn werken in de ban te doen, daarvan ben ik geen voorstander. Integendeel, ik ben fan van de sculpturen en installaties van Jan F.! Neem nu de naald met de kever (Totem dus), dat doet voor mij wat kunst behoort te doen, het verwondert en prikkelt, het streelt en het wringt, het blinkt en prikt, het tovert een glimlach of trekt een grimas. Wat het ook doet, het doet niet niets.
En er is meer, zelden zag ik een sculptuur zo perfect in zijn omgeving passen. Wie geen weet heeft van de Totem kan er makkelijk naast kijken. Centraal op dat wat saaie plein, valt het zilvergrijs van de naald vaak niet eens op, en weinig mensen kijken spontaan omhoog. Wat je ziet is een ruimte begrensd door gevels, tot je stoemelings opkijkt en heel je focus verandert. Het verheft het hele plein. Heerlijk. Of om het met de woorden van Jeffrey ‘The Dude’ Lebowski te zeggen “It really tied the room together”.
Het enige wansmakelijke zijn die stickers die telkens rond het oog van de naald geplakt worden. Lag het aan mij, de eerstvolgende die betrapt werd op dat soort barbarij werd bovenaan bij op de kever geprikt als afschrikking.
Je suggereert een draagvlak te zoeken voor het te kiezen kunstwerk, dat lijkt me al Performance Art op zich, in alle gevallen gaat het een “werk” opleveren dat zo saai is dat insomnia-patiënten over heel de wereld ernaar zullen komen kijken in de hoop eindelijk de slaap terug te kunnen vatten. En wat als het volk voor de permanente opvoering van een musical midden op het Ladeuzeplein kiest? Dan zijn we pas echt gejost. – Tenzij Fabre zich aan het genre waagt natuurlijk, dat spreekt voor zich.
Je begrijpt het al Joost, ik sta niet achter het in de ban doen van kunst louter en alleen omdat de kunstenaar pervers en/of smeerlap is. Zodra een kunstwerk af is, overstijgt het de kunstenaar. Voor veilingen, musea en studenten kunstgeschiedenis blijft de naam natuurlijk een onmisbaar label, maar vraag aan honderd voorbijgangers van wie een kunstwerk is en de meeste kijken je aan met een lege blik. Fabre zal vroeg op laat een naam worden die weinig of niets inhoudelijk zal toevoegen aan de kunstwerken die hem overleefden, en of die kunstwerken het overleven zal de toekomst uitwijzen. En dat brengt ons terug bij The Big Lebowski, of iets is of niet is : “Yeah, well, you know, that’s just, like, your opinion, man.”
Groeten uit volle borst
kozijn Koen
Vind je deze blog leuk? Geef hem onderaan een hartje! Delen op Facebook of Twitter kan ook: klik op de knop linksonder en klaar.
2022, 5 april, Leuven (Monseigneur Ladeuzeplein, Totem, Jan Fabre) (België). Foto: (selfie.)
Meer van Koen op koenvandenborre.be.
De uitspraak in de zaak Jan Fabre viel op 29 april 2022. Het vonnis luidde: Theatermaker en kunstenaarJan Fabre krijgt achttien maanden cel met uitstel voor geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk én de aanranding van één vrouw.