Een dertiger, rood aangelopen met een karton Cara-pils onder de arm, maakte kort na openingstijd misbaar aan de kassa van de Colruyt. Zijn bankkaart weigerde dienst. Toen ik naar huis reed zag ik hem ijsberen. Craving kan bikkelhard zijn. “Ach, die échte zuchtigheid is na een kwartier over,” weten zogeheten professionele hulpverleners. Niet voorbij deze grens. Dit was ooit een knappe kerel, dat merkte je nog net. Alleen trapte hij in de alcoholval en raakt hij razendsnel, onder mijn ogen, steeds aan lager wal. Hij wordt magerder, sjofeler, verliest zijn schaamte. Al jaar en dag schuimt hier een mannetje de glasbakken af, op zoek naar flesjes met statiegeld. Sinds vorige week heeft hij er een concurrent bij.
Dit is, dat weet ik toevallig, een man met een eigen huis die alles op het spel zet. Er was een tijd, nog niet zo heel erg lang geleden, dat de vrederechter kon worden ‘gevat’: “Mijnheer de vrederechter, deze man loopt in zijn ongeluk.” Vandaag heeft niemand nog op deze Cara-man enige grip. Of niet meer, werd hij een zorgmijder, teleurgesteld door tig van vruchteloze ‘behandelingen’. Verloor hij alle kansen, maakte slachtoffers, die hem moegetergd de rug toekeerden. En besluit hij zich dood te drinken.
Gehandeld kan er pas nadat de situatie ‘te ernstig’ of levensbedreigend werd. De wet stelt: “De omgeving (gezin, familie, werkomgeving, vrienden) heeft niet alleen het recht maar zelfs de plicht op te treden en desnoods de stappen te zetten tot een gedwongen opname wanneer de betrokkene niet zelf zijn probleem erkent en er bereid is er iets aan te doen.” Alleen weet niemand echt goed wat ‘te ernstig’ is. “Er is sprake van zowel levensbedreigende situaties enerzijds als van manifeste ‘onmogelijkheid’ zich ambulant en/vrijwillig ten gronde te laten behandelen, wanneer zulks uit de feiten zelf blijkt, door medische verslagen, door getuigenissen, door de weigering zich vrijwillig te laten behandelen.” Ingrijpen kan met andere woorden pas wanneer het kalf al half verdronken is. Bovendien moet er sprake zijn van een geestesziekte. En de rechtspraak stelt nu eenmaal dat de verslaving aan toxische middelen op zich, dus zonder psychiatrische symptomen, niet als een geestesziekte kan worden gezien. Of de levensbedreiging moet dermate groot zijn dat orgaanfalen dreigt. De gedwongen opname die dan eventueel volgt kan maximaal veertig dagen bedragen ...
60% van de ziekenhuisbedden wordt bezet door mensen die er eigenlijk niet moeten liggen, met ziektes veroorzaakt door ongezond gedrag. Preventie en een gezonde levensstijl promoten lijken dan een vanzelfsprekendheid. Maar het ligt niet in ’s mens aard zich te laten betuttelen. Preventie klinkt algauw als zich bezighouden met een probleem dat er niet is. Een gezondere levensstijl stimuleren doe je niet met overheidscampagnes door te waarschuwen voor de gevolgen van een ongezond gedrag. Preken werkt niet, een zerotolerancebeleid nog minder. Zie ook de falende drugaanpak op Tomorrowland. Marc Noppen, CEO van het UZ Brussel, pleit voor het inzetten van apps. Biepjes en meldingen die ons te pas en te onpas waarschuwen: “Steekt u nu een sigaret op, weet dan dat u over exact 3,5 jaar een eerste trombose gaat krijgen.” Wat een gekke tijd zou het worden, waarbij iedereen om de haverklap op zijn smartwatch kijkt en de dag door doemberichten krijgt. Dan zijn repressieve maatregelen nog efficiënter: geen betere leerschool dan flink je gat verbranden en op de blaren zitten.
Er is zoiets als bemoeizorg: hulpverleners trekken erop uit om bij hun pappenheimers aan damage control te doen. Onbekenden benaderen is andere koek: er wordt algauw gebotst met de grenzen van de menselijke integriteit. De bescherming van onze persoonlijke levenssfeer zit zo stevig in onze wetgeving gebeiteld dat haast niks nog mogelijk is.
Er lijkt zo voor de behandeling van alcoholmisbruik, die legale drug, geen enkel drukkingsmiddel meer te zijn. Het wordt daarmee gezien als ‘niet al te ernstig’. Er bestaat steeds meer regelgeving om met name kwetsbaren te beschermen. Alleen treden die vaak pas in werking wanneer het kwaad al is geschied. Ingrijpen op die grijze zone, die periode waarin de ellende groeit, is tot nader order niet afdwingbaar. Het is een teken des tijds, die gevoeligheid voor het feit dat anderen het soms beter weten. Beter voorkomen dan genezen vindt in de wet moeilijk grond.
In de zaak Vandecasteele verdedigde premier De Croo zich dat het als overheid belangrijk is zich in te zetten voor het welzijn van élke burger. Mensen op de rand van de afgrond horen daar kennelijk niet bij. Ik hoor het Alain Remue van de Cel Vermiste Personen zo graag zeggen, telkens er een slachtoffer in het water sukkelde: draag zorg voor elkaar. Zo simpel kan het zijn.
Vindt u deze blog wel wat hebben? Geef hem onderaan een hartje!
Delen op Facebook of Twitter kan ook: klik op de knop linksonder en klaar. Wilt u graag reageren? Dat kan beneden op deze pagina (opgelet: uw reactie is zichtbaar).
2023, 27 augustus, Leuven (De Bruul) (België). Foto: Bart Cloots.
Meer over hoe de gezondheidszorg beter zou kunnen worden georganiseerd? Het boek Gewoon Anders — Een vurig pleidooi voor een ongewone gang van zaken van Prof. Dr. Marc Noppen (CEO UZ Brussel) biedt een aantal fijne ideeën.
Uitgelezen? TELKENS ALS JE NAAR ONS KOMT, mijn single, blijft voor u onverminderd beschikbaar op Spotify, op YouTube of te koop in de iTunes Store (99 cent).